Cùng tìm hiểu về những tác động của biến đổi khí hậu ảnh hưởng lên cuộc sống con người. Và liệu rằng chúng ta có khả năng “đảo ngược” các tác động có hại hay không?
Việc loại bỏ khí carbon có thể đảo ngược sự nóng lên toàn cầu trong thời gian dài, nhưng không thể ngăn mực nước biển dâng.
Báo cáo khí hậu mới nhất của Liên hợp quốc trong tuần này đã đưa ra báo động về những tác động “không thể đảo ngược” của biến đổi khí hậu, chẳng hạn như nước biển dâng và lũ lụt ven biển mà chúng ta sẽ tiếp tục trải qua trong nhiều thế kỷ tới – ngay cả khi chúng ta dừng được việc thải khí nhà kính và ấm lên toàn cầu ngay bây giờ. .
“Chúng ta đang đẩy nhanh sự biến đổi khí hậu, một vài khía cạnh của vấn đề này là không thể đảo ngược được đến hàng trăm, thậm chí hàng nghìn năm sau” Tamsin Edwards, nhà khoa học khí hậu tại Đại học King’s College London và đồng tác giả của Ủy ban Liên chính phủ về Biến đổi Khí hậu (IPCC), cho biết.
Tin tốt là một số tác động của biến đổi khí hậu, chẳng hạn như sự ấm lên của bề mặt Trái đất, có thể được đảo ngược bằng cách loại bỏ khí carbon khỏi khí quyển – ít nhất là trên lý thuyết.
Điều gì khiến một số tác động không thể đảo ngược so với những tác động khác? Điều đó có ý nghĩa gì đối với tác động của việc cắt giảm khí thải và loại bỏ carbon? Và rốt cuộc nó có ý nghĩa gì đối với tương lai? Dưới đây là một cái nhìn kỹ hơn về các vấn đề này.
Có những loại tác động của biến đổi khí hậu nào không thể đảo ngược?
Báo cáo nói về một số thay đổi đã và đang xảy ra – và sẽ tiếp tục diễn ra trong nhiều thế kỷ, “ngay cả khi việc phát thải CO2 đã được ngừng ngay lập tức.” Bao gồm các vấn đề:
- Sự thất thoát carbon được lưu trữ trong lớp băng vĩnh cửu vào khí quyển.
- Sự gia tăng nhiệt độ đại dương.
- Sự gia tăng mực nước biển toàn cầu, có liên quan đến lũ lụt ven biển.
Một số thay đổi dự kiến sẽ không thể đảo ngược tác động của biến đổi khí hậu trong khoảng thời gian thậm chí dài hơn – lên đến hàng nghìn năm – bao gồm:
- Sự tan chảy của tảng băng Greenland.
- Sự tan chảy của dải băng Tây Nam Cực.
- Axit hóa và mất oxy ở các phần sâu hơn của đại dương.
Một số tác động của biến đổi khí hậu khác có thể đảo ngược phải không?
Đúng vậy, ít nhất là trên lý thuyết.
Nhiều kế hoạch đang được triển khai nhằm đạt được mục tiêu của Thỏa thuận Paris về mức độ ấm lên dưới 1,5 độ C vào năm 2100, và liên quan đến một khái niệm được gọi là “overshoot”.
Overshoot thừa nhận rằng nhiệt độ trung bình toàn cầu sẽ tạm thời tăng trên 1,5 độ C, do chúng ta không thể giảm lượng khí thải đủ nhanh. Damon Matthews, giáo sư và chủ nhiệm nghiên cứu về khoa học khí hậu và tính bền vững tại Đại học Concordia, cho biết một khi cuối cùng chúng ta ngừng thải ra CO2, khí hậu sẽ ổn định ở nhiệt độ cao hơn hiện tại 1,5 độ C.
“Và đồng thời, nếu chúng ta có thể tách CO2 từ khí quyển, điều đó có khả năng kéo nhiệt độ xuống từ mức đỉnh đó.”
Báo cáo của IPCC cho biết có sự tin tưởng cao rằng sự can thiệp của con người với khả năng loại bỏ CO2 khỏi bầu khí quyển và lưu trữ lâu dài trong các hồ chứa, một công nghệ được gọi là thu giữ và lưu trữ các-bon.
Matthews cho biết: “Ý tưởng về loại bỏ khí CO2 hiện được chấp nhận nhiều hơn so với trước đây và là điều có thể đạt được.”
Ông nói, thay đổi nhiệt độ toàn cầu không thể đảo ngược một cách tự nhiên, đó có thể là lý do tại sao nhiều người trong chúng ta trước đây có ấn tượng rằng biến đổi khí hậu là không thể đảo ngược.
Vậy những tác động của biến đổi khí hậu nào có thể đảo ngược? Và làm thế nào đạt được điều đó?
Báo cáo của IPCC cho biết, cả nhiệt độ bề mặt và quá trình axit hóa bề mặt đại dương (nhưng không phải đại dương sâu) đều có thể đảo ngược, đồng thời lưu ý rằng “những thay đổi khí hậu khác sẽ tiếp tục theo hướng hiện tại trong nhiều thập kỷ đến thiên niên kỷ”.
Những tác động của biến đổi khí hậu có thể đảo ngược liên quan trực tiếp đến lượng CO2 trong khí quyển, và phản ứng “tương đối nhanh” với những thay đổi về lượng đó, Matthews nói.
Một số sự nóng lên hiện nay là do khí mêtan, một loại khí nhà kính có thời gian tồn tại ngắn hơn nhiều so với CO2 – mặc dù mạnh hơn về mặt giữ nhiệt. Nó có tuổi thọ chỉ 12 năm, so với hàng trăm năm của khí CO2.
Matthews cho biết: “Ví dụ, lượng nóng lên do khí mê-tan gây ra có khả năng đảo ngược nhiều hơn so với lượng nóng lên do CO2 gây ra. “Và nếu chúng ta có thể giảm phát thải khí mê-tan một cách đáng kể, thì điều đó cũng có khả năng đảo ngược một số sự nóng lên mà … đã gây ra trước đây do khí mê-tan.”
Nhiệt độ toàn cầu sẽ ổn định khi chúng ta ngừng thải thêm CO2 vào bầu khí quyển – một điểm được gọi là lượng khí thải “net zero”, nơi mà bất kỳ lượng khí thải nào dư ra cũng được “loại bỏ” bằng cách thu giữ hoặc loại bỏ carbon.
Nhưng Matthews cho biết sẽ mất nhiều thời gian hơn để loại bỏ một lượng CO2 đã có trong khí quyển đủ để hạ nhiệt độ toàn cầu.
Ông nói: “Điều này sẽ có lợi cho các thế hệ tương lai. Hầu như không có gì có thể đảo ngược được nữa trong một vài thập kỷ tới.”
Tại sao một số tác động của biến đổi khí hậu ít có thể đảo ngược?
Matthews giải thích: “Bất kỳ quá trình nào liên quan đến đại dương, sông băng hay lớp băng vĩnh cửu đều là những quá trình có khoảng thời gian dài hơn nhiều – có sức ì hơn nhiều,” Matthews giải thích.
Greg Flato, một nhà khoa học nghiên cứu cấp cao về Môi trường và Biến đổi Khí hậu Canada, đồng thời là phó chủ tịch của nhóm IPCC, tác giả của báo cáo, cho biết:
“Mực nước biển sẽ tiếp tục tăng vì các tảng băng lớn sẽ phải mất một thời gian dài nữa để cân bằng với nhiệt độ mới. Và đại dương sâu phải mất một thời gian dài để ấm lên đến mức phù hợp với nhiệt độ bề mặt.”
Matthews cho biết nhiệt độ của đại dương vẫn đang tiếp tục phản ứng với CO2 mà chúng ta đưa vào bầu khí quyển cách đây nhiều thập kỷ, và vẫn chưa có thời gian để phản ứng với lượng khí thải gần đây, điều mà sẽ dần dần xảy ra trong những thập kỷ hoặc thế kỷ tới.
Tác động của biến đổi khí hậu không thể đảo ngược này rốt cuộc sẽ như thế nào?
Patricia Manuel, một giáo sư tại Trường Quy hoạch thuộc Đại học Dalhousie ở Halifax, đã suy nghĩ về điều đó trong một thời gian dài. Cô đang nghiên cứu cách các cộng đồng ven biển cần lập kế hoạch đối phó với tác động của biến đổi khí hậu, đặc biệt là mực nước biển cao hơn kết hợp với thời tiết khắc nghiệt hơn và lũ lụt kéo theo.
Bà nói: “Việc thải khí nhà kính ít nhiều đã khiến chúng ta phải đối mặt với sự gia tăng mực nước biển trong thời gian dài. Chúng ta cần lên kế hoạch cho điều đó.”
Điều này cũng có nghĩa là phải chấp nhận tính lâu dài và không thể đảo ngược của nó, bà còn nói. Vùng đất mà con người đã sinh sống trong nhiều thế kỷ hoặc hơn cũng như gắn liền với lịch sử của họ sẽ biến mất.
“Đó là một sự thay đổi tinh thần thực sự … những bờ biển sẽ mất đi sự tồn tại của chúng không lâu nữa,” Manuel nói. “Thật là một điều đáng lo ngại khi nghĩ đến, khi biết rằng bạn đang bỏ lại phía sau những thứ có ý nghĩa rất lớn về mặt văn hóa và kinh tế.”
Vì những thay đổi như vậy diễn ra chậm hơn, về lý thuyết, chúng sẽ dễ dàng hơn trong việc lập kế hoạch và thích ứng, bằng cách di chuyển cơ sở hạ tầng như đường bộ và đê khỏi các bờ biển, ổn định các cồn cát, bổ sung các vùng đất bồi và rạn sò để củng cố sự bảo vệ.
Nhưng trên thực tế, cô ấy nói, kiểu lập kế hoạch đó rất khó. “Chúng tôi đã thấy nó khó khăn như thế nào – bởi vì chúng tôi vẫn chưa làm được.”
Trong khi đó, tốc độ nước biển dâng đang ngày càng gia tăng.
Liệu việc giảm lượng khí thải có tác động đến những tác hại lâu dài, không thể đảo ngược, như mực nước biển dâng cao không?
Chắc chắn rồi.
Mặc dù một số sự thay đổi cụ thể sẽ tiến triển cố định nếu xét về lâu dài, nhưng bất kỳ sự thay đổi nào cũng sẽ diễn ra nhanh hơn khi lượng khí thải tăng lên.
Flato nói: “Tốc độ nước biển dâng sẽ phụ thuộc vào lượng khí thải trong tương lai.”
Đến năm 2100, mực nước biển có thể sẽ tăng 0,28 đến 0,55 mét nếu lượng khí thải gây hiệu ứng nhà kính được cắt giảm đáng kể. Nhưng nếu lượng khí thải vẫn ở mức cao, mực nước biển có thể sẽ tăng 0,98-1,88 mét vào cuối thế kỷ này. Và trong trường hợp đó, không thể loại trừ mực nước biển dâng cao 2 mét vào năm 2100 và 5 mét vào năm 2150, báo cáo của IPCC cho biết.
Trong vòng 2,000 năm tới, mực nước biển trung bình toàn cầu sẽ tăng khoảng 2-3 mét nếu sự ấm lên được giới hạn ở 1,5 độ C, từ 2 đến 6 mét nếu giới hạn ở mức 2 độ C và 19 đến 22 mét với sự ấm lên 5 độ C. Và nó sẽ tiếp tục tăng trong nhiều thiên niên kỷ tiếp theo.
Tương tự, những tác động của biến đổi khí hậu không thể đảo ngược đối với các tảng băng, sông băng, lớp băng vĩnh cửu và đại dương sâu sẽ diễn ra nhanh hơn và khắc nghiệt hơn với lượng khí thải cao hơn.
Matthews cho biết: “Nếu chúng ta không thành công trong việc ổn định nhiệt độ, thì việc [thay đổi khí hậu] có thể đảo ngược được hay không sẽ không còn quan trọng nữa. Bởi vì chúng ta sẽ ở trong một chế độ khí hậu mới và chúng ta sẽ phải đối phó với những tác động khí hậu rất nghiêm trọng và có khả năng gây thiên tai liên tiếp.”
Ông nói, đạt được mức khí thải “net zero” để ổn định nhiệt độ chính là chìa khóa.
Nguồn: CBC News
Biên soạn và dịch: L&C Global
Liên hệ L&C Global ngay để được tư vấn thêm chi tiết – 028 3636 7979
